Onlangs bezocht ik een wedstrijd tussen de standaardelftallen van KSD/Marine en W.I.K. waarbij de fantastisch in een kuil gelegen voetballocatie aan de Oude Waalsdorperweg met de rondom het complex schitterende – natuurlijke – omgeving mij als een schilderij overkwam. Veld 1 werd bespeeld, terwijl op veld 2 een aantal vogelsoorten op zoek naar voedsel was – verder werd dit veld onbenut gelaten. In gesprek met een KSD/Marine vertegenwoordiger werd het mij duidelijk dat KSD/Marine hard bezig is het aantal voetballende leden uit te breiden – dat er op dit moment helaas sprake is van onderbezetting van de voetbalvelden. Navraag leerde mij verder dat o.a. vorig seizoen door enige jeugdelftallen van HVV voor thuiswedstrijden naar de prachtige KSD/Marine locatie – met twee prima grasvelden – werd uitgeweken – een bijna perfect alternatief om de bij HVV overbezette velden te ontlasten. Ik concludeerde overigens voor mezelf dat er wel meer Haagse voetballocaties onderbezet zijn – echter niet veel.
Onderweg naar huis kwam ik op het idee om nader uit te zoeken hoe het circa honderd jaar geleden met de bezettingsgraad van de Haagse voetbalvelden gesteld was – hoe heeft e.e.a. zich de afgelopen eeuw ontwikkeld. Vanuit al mijn beschreven columns wist ik best wel te benoemen dat er door de decennia heen een flink aantal uitbreidingsprojecten inzake het vanuit de Gemeente Den haag beschikbaar stellen van voetballocaties is afgerond. Dat de gemeentelijke overheid aanvankelijk – in de beginjaren van het voetbal – niets zag in trappen tegen een bal, waarvoor dan ook nog velden beschikbaar moesten worden gesteld, was mij tevens duidelijk. Als er al velden werden aangelegd, was men er nooit zeker van dat zij na verloop van tijd niet zouden verdwijnen. Zoals de tien velden die in 1912 beschikbaar waren in of aan de Westduinen – waar in 1915 dertien verenigingen speelden en men vanaf 1925 vanwege woningbouw – stadsuitbreiding dus – mocht vertrekken.
BMT 1 op het terrein “De Westduinen” in 1922
Overigens wist ik van het bestaan van deze velden tot vandaag niets af! Ook ADO heeft daar dus gespeeld – weer wat geleerd. Mijn nadere zoektocht leerde mij dat tevens o.a. UNI, VUC, TOGO, NCS, HDV, SVC, ESDO, Quick, Celeritas, VVP, GEB, VDS en BMT in de Westduinen – een best wel omvangrijk gebied – hebben gespeeld. ADO speelde in vak I, UNI in vak G, VUC in vak C. Ik heb het vermoeden dat met ‘vak’ in dit geval het gebied waar betreffende vereniging speelde werd aangeduid. Quick speelde in ieder geval op oud Hanenburg, wellicht vak Q? Ik weet het niet.
Woningbouw en golflocaties, door de decennia heen blijken dit hardnekkige oorzaken inzake het door de gemeente Den Haag opzeggen van de huur van voetbalvelden. Wellicht is het handig toe te voegen dat als het aantal inwoners van een stad groeit er uiteraard gebouwd dient te worden.
Het zal geen toeval zijn geweest dat in 1925 negen voetbalvelden in het nieuwe Zuiderpark werden opgeleverd – konden SVC, ADO, Celeritas, HDV, VCS en de Ooievaars mooi naar het Zuiderpark verhuizen. Was dit voldoende? Nee dus. De HVB had inmiddels berekend dat er 22 velden nodig waren om de terreinnood op te lossen. In de jaren dertig werd er in ieder geval flink aangepakt door op zowel aan de Fruitweg als op Ockenburgh een aanzienlijk aantal voetbalvelden aan te leggen. Natuurlijk werden in de jaren dertig o.a. de huidige voetbalcomplexen van Quick, Laakkwartier, Cromvliet (nu de Ster) en Quick Steps in gebruik genomen, echter op zowel de Fruitweg als op Ockenburgh kon een aanzienlijk groter aantal voetbalclubs terecht. Dat waren dus de uitgebreide voetballocaties waarop jarenlang een veelheid aan voetbalverenigingen heeft mogen voetballen.
Aangezien de eerste wedstrijden aan de Fruitweg in september 1931 zijn gespeeld en de laatste in 1952/1953 is het de vraag of er zich nog iemand binnen ons Haags voetbalhistorie-gezelschap bevindt die nog op de Fruitweg-velden heeft gespeeld. BMT had de eer om in september 1931 als eerste voetbalvereniging de nieuwe velden, aangelegd i.v.m. enorme terreinnood in Den Haag, nabij de tramremise aan de Parallelweg te betrekken. De toenmalige KNVB 2e-klasser moest destijds noodgedwongen haar oude voetballocatie verlaten en kreeg de beschikking over twee gloednieuwe velden en een trainingsveld. Het zag er allemaal prima uit daar aan de Fruitweg, echter naarmate de jaren vorderden zou blijken dat de voetbalvelden van een bedenkelijk niveau waren. Eind 1931 waren zes Fruitweg-velden bezet. Feitelijk lagen de velden ingesloten tussen de Groenteweg en de Troelstrakade met de hoofdingang aan de Fruitweg. Als u het plaatje nu opnieuw zou mogen invullen dan doet u er goed aan om naar de brug op de hoek van de Fruitweg en de Troelstrakade te wandelen en zich vanaf de brug over de Fruitweg richting de remise te bewegen. Aan uw linkerhand moeten de velden hebben gelegen. Het is zeker dat er uiteindelijk nog twee trainingsvelden en een handbalveld bij zijn gekomen. Verder is bekend dat er een veld heeft gelegen waar nu het woonwagenkamp bij de blikkentunnel – aan de andere kant van de Fruitweg – is gelokaliseerd. In 1951/1952 was het helaas zover. Een Fruitweg uitbreidings- en bestemmingsplan werd geactiveerd – dit betekende dat uiteindelijk vijftien voetbalverenigingen haar velden kwijt zouden raken wegens o.a. de uitbreiding van de HTM-garage aan de Fruitweg. Onder deze vijftien behoorde ook BMT, dat in 1947 bij haar velden een clubhuis van 22.000 gulden had laten bouwen. De oprichters van deze Haagse vereniging hadden geen betere naam kunnen bedenken – Biedt Moedig Tegenstand. Want, terwijl deze club zich gereed maakte voor de viering van haar 40-jarig bestaan, ontving zij de mededeling van de Stichting Sport- en Speelterreinen, dat de terreinen voor 1 september 1951 moesten worden verlaten. Drie maanden daarvoor was de vereniging het gebruikelijke invullingsformulier voor verlenging van het huurcontract na 31 mei toegezonden alsof er geen vuiltje aan de lucht was en nu kwam het bericht, dat de HTM de terreinen nodig had voor uitbreiding van haar busstation.
Veldindeling Fruitweg 1946 samengesteld door Loek Houwaart
En zo stopte uiteindelijk in de zomer van 1952 het voetbalavontuur van een veelheid aan Haagse voetbalverenigingen aan de Fruitweg. Op dat moment waren er nog kortstondige uitzonderingen voor drie verenigingen van toepassing. Zwart Blauw, Maasstraat en VDV mochten nog even blijven, echter in 1953 moest de volledige voetballocatie zijn verdwenen en kon het geformaliseerde bestemmingsplan in werking worden gezet.
In 1938 en 1939 betrokken diverse voetbalverenigingen ̩̩n of meerdere voetbalvelden op sportpark Ockenburgh. Het betrof o.a. De Jagers, Lenig en Snel (LenS), ADS, Vogel, CVS, AEC, Tour Boys, de Zwerm, UWV en W.I.K. Helaas moesten deze verenigingen vanwege de mobilisatie hun zojuist betrokken complex verlaten Рzij vonden gelukkig onderdak bij andere clubs. In het najaar van 1939 werd het sportpark Ockenburgh omgebouwd tot een militair hulpvliegveld.
Na de oorlog zag sportpark Ockenburgh er afschuwelijk uit – doelpalen en hout van de kleedkamers waren door de burgers gesloopt en meegenomen – niet zo gek als u weet dat er in de oorlog een chronisch gebrek aan brandhout was. Het voormalig vliegterrein kon nog gewoon worden bezocht totdat – na een half jaar – het Militair Gezag het tot verboden gebied verklaarde. Dit had als reden dat er op het terrein nog risicovol oorlogsmateriaal werd aangetroffen. Zo lagen er nog landmijnen begraven en is men enige maanden bezig geweest met het ruimen hiervan. Daarnaast waren de zeventien velden volledig omgeploegd en hebben de mensen van de Gemeentelijke plantsoenendienst na de oorlog de handen enorm uit de mouwen moeten steken om de terreinen weer speelklaar te krijgen. Van de portierswoning (het voormalige wachtlokaal) was alleen de buiten- en binnenmuur en een ingezakte bekapping over. De rest van de woning was zwaar beschadigd, alle houten zaken zoals kozijnen, deuren, balken evenals vloeren waren niet meer aanwezig. U kunt raden waar het hout destijds is gebleven – geef de mensen eens ongelijk. In september 1947 was het dan eindelijk zover op Ockenburgh konden weer wedstrijden worden gespeeld. Veelal wedstrijden van 2×30 minuten, een wedstrijdduur welke direct na de oorlog in 1945 werd ingesteld. Er waren overigens diverse HVB-afdelingen waar tot circa 1961 – vanwege de terreinnood – 2×30 minuten kon worden gevoetbald.
Toen in november 1945 de competitie werd hervat konden o.a. de velden aan de Hoekwatersloot te Voorburg nog niet worden betreden, zodat de clubs die daar voor de oorlog gehuisvest waren voorlopig bij andere verenigingen ondergebracht moesten worden.
Aan het begin van de jaren vijftig was de terreinnood alles behalve opgelost – de aanwas van voetballers was groot. In 1952 was er dringend behoefte aan 140 extra Haagse voetbalvelden. Van GDA – dat over 1 veld beschikte – moest noodgedwongen de complete jeugdafdeling en een flink aantal seniorenelftallen naar Ockenburgh uitwijken. Het bleef behelpen. Onder druk van diverse belangenverenigingen en de HVB – die een gezamenlijk protest inzake de terreinnood hadden opgesteld – kon men binnen de gemeentelijke burelen niet anders doen dan daadwerkelijk overgaan tot het samenstellen van een tienjarenplan. Natuurlijk werden diverse clubs geplaatst: BMT, VCS, LenS, VIOS, Spoorwijk en Die Haghe in Escamp. In 1959 GONA en HMSH aan de Vrederustlaan/Beresteinlaan, in 1960 CWP aan de Muurbloemweg, in 1964 RAS, ODB en Duindorp sv aan Albardastraat – allen nieuwe terreinen. Vanaf het begin van de jaren vijftig werd het aantal voetbalvelden aan de Buurtweg aanzienlijk uitgebreid. In Rijswijk, Voorburg en Delft werd in de jaren vijftig flink aan de weg getimmerd. Wat te denken van de veelheid aan voetbalvelden aan de Brasserskade te Delft, de voetbalvelden op het Prinses Irenepark in Rijswijk en de nieuwe DEVJO-velden aan de Prins Bernardlaan te Voorburg.
Natuurlijk is er in de tweede helft van de vorige eeuw nog een veelheid aan Haagse voetballocaties aan het rijtje Haagse voetbalcomplexen toegevoegd en vervolgens decennia later voor woningbouw of golflocaties vrijgemaakt. Wat te denken van de velden aan de Duinlaan, op Kijkduin alsmede aan de Buurtweg, Alle voetbalvelden aan de Hoornbrug en de Lange Kleiweg zijn vervangen door nieuwbouw of kantoorpanden – een veelheid aan voetballocaties is gewoonweg verdwenen.
Ondanks de verdwenen voetballocaties kan ik op dit moment absoluut niet concluderen dat er binnen het Haagse voetbalwereldje een gebrek aan voetbalvelden bestaat – er is absoluut geen sprake van terreinnood. Alhoewel, bij HVV komt men velden te kort. Zoals in de inleiding beschreven is er door jeugdteams naar KSD/Marine uitgeweken. Diverse competitiewedstrijden worden daarnaast gewoon op vrijdagavonden gespeeld – bepaald geen slecht alternatief. Om o.a. de aanwas aan enthousiaste voetballers uit de wijk aan te kunnen heeft men besloten om het naast het HVV-complex gelegen tennispark op te kopen om aldaar extra voetbalmogelijkheden te creëren. Bij HVV is wat mij betreft geen sprake van terreinnood, ik noem het in dit geval een tekort aan velden. In ben er vanmiddag nog even langsgegaan en vroeg mezelf af of men wellicht weleens heeft overwogen om het enorme hoofdveld naar twee voetbalvelden naast elkaar om te zetten. De doelen van kleedkamer tot tribune – zonder meetlat dacht ik met het blote oog te kunnen inschatten dat dit best een oplossing zou kunnen zijn. Of is dit onzin?
Rini Toet
21-10-2025
