‘Ik wilde’, zegt auteur Jan D. Swart over het deze week verschijnende boek over de eerste matchfixingaffaire in het Nederlandse betaalde voetbal die drie doden tot gevolg heeft, ‘een romantisch sportboekje schrijven over een keeper van wie Toon Hermans tegen mij had gezegd: ‘’Wim Landman was een kunstenaarsdoelman met dropkicks via het spoorboekje. Dat ging bij hem met een tropdasnauwkeurigheid.’’
Swart checkte de kunst van Landman bij oud medespelers, doorgroef de krantenrecensies, las wat ir. Ad van Emmenes over hem schreef en luisterde naar de dichter Jules Deelder, die zei: ’Ik heb Landman nog horizontaal onder de lat zien hangen, geloof me, echt lijnrecht, ongekend en dan de bal ook nog klemmen. Dat is nooit meer door een keeper geëvenaard. Zinderend mooi, weet je.’
‘Dat hele strafschopgebied’, voegde Toon Hermans eraan toe, ‘was van hem. Als Sparta in Amsterdam speelde, of tegen Ajax, of tegen Blauw Wit, kocht ik pas een kaartje om tien voor twee en wachtte ik net zo lang tot er getost was en dan kreeg ik ’t altijd wel voor elkaar om achter zijn goal te komen. In de rust kocht ik de suppoosten om met twee Chief Whips, want toen rookte ik nog als een ketter en dan stond ik wéér achter ‘m.‘
Op een zomerse vroege vrijdagochtend in 1975 neemt Wim Landman, de oud-doelman van Neptunus (Sparta, SHS en het Nederlands elftal) een afschrikwekkend besluit, dat hij een paar seconden later niet meer kan navertellen. Het is 27 juni 1975. Hij stapt omstreeks 7.00 uur ’s morgens in zijn auto, rijdt richting Bleiswijk en zegt het leven bij een spoorbaan vaarwel.
Het is het slot van een drama, dat in 1956 begint als een binnenschipper, een militair, een drukker en een kastelein uit Den Bosch in de kleinste kroeg op het kleinste pleintje van de Hertogstad besluiten om naar Rotterdam te rijden met de bedoeling de doelman van Scheveningen Holland Sport (SHS) om te kopen. Vier supporters van BVV, van wie er één sterft als de KNVB in het voorjaar van 1959 een vliegensvlug onderzoek afrondt. Een jaar later overlijdt van schrik en vernedering de secretaris van BVV die twaalf jaar lang is geschorst.
Zesenvijftig jaar na zijn schorsing – dat is langer dan Landman heeft geleefd – verleent de journalist Jan D. Swart postume assistentie aan een van de mooiste keepers van Nederland met een reconstructie van een schimmige zaak, die hij in zijn bijna 400 pagina’s tellende boek omschrijft als ’een slachtveld’.
Bovendien staat in het vonnis dat nooit bewezen is Landman is omgekocht. Er staat iets anders. Landman wordt als doelman van SHS (Scheveningen Holland Sport) geschorst omdat hij het bezoek van vier supporters van BVV aan de vooravond van de op 26 mei 1956 gespeelde competitiewedstrijd SHS-BVV (1-5) drie jaar lang verzwijgt en in eerste instantie zou zijn ingegaan op het bod. Maar hij vindt een enveloppe met geld op zijn deurmat en geeft het terug.
‘Het was huisrecht bij de KNVB en dat is het nog steeds. Maar in 1959 was men onervaren en men had haast’, zegt Swart. Er worden in een maand tijd tien bestuursleden van BVV ondervraagd, verder het complete elftal van BVV, klokkenluider Anton Lievens, Landman en drie van de vier omkopers. Het is een kleine dertig man bij elkaar en die getuigenverhoren worden afgenomen door drie man, die maatschappelijk tot over hun oren in het werk zitten. Biologisch onmogelijk. Bovendien stelt de KNVB een Onderzoekscommissie aan waarvan twee van drie leden vertegenwoordigers zijn van de clubs waar Landman met rumoer is vertrokken: Neptunus en Sparta. A bloody shame.’
‘Het sportboekje werd een thriller’, zegt Swart. ‘Want pas in Den Bosch kwam het verhaal los van de vier rooms rooms katholieke vaders die op vrijdagmiddag 25 mei 1956 het woord matchfixing nog niet kenden, maar met een slok op besluiten er ’s avonds uitvoering aan te geven. Naar eigen makelij. Ze regelen een auto en rijden naar Landman, Het werd een slagveld.’
Het is het verhaal van de op zaterdagavond 26 mei 1956 gespeelde competitiewedstrijd SHS-BVV (1-5) en de eerste ritselende briefjes van honderd die in het Nederlandse profvoetbal het daglicht niet mogen zien. Als het uitlekt besluit de KNVB tot huisrecht. ‘Achteraf schaterlachend amateurisme’, zegt Swart.
Tweeëneenhalf later straft de KNVB vliegensvlug en onbuigzaam twaalf man: de keeper, drie van de vier omkopers, zelfs de klokkenluider uit Den Bosch en verder zeven bestuursleden van BVV, van wie er één zo schrikt van wat hij niet deed, dat hij na twee herseninfarcten overlijdt. En nog is de tragiek niet compleet. In 1975 verkiest de verbitterde Wim Landman zelf de dood.
Waar het geld in 1956 gebleven is? Uit niets in het vonnis blijkt dat de KNVB die waarheid heeft kunnen achterhalen. In elk geval niet bij Landman. Hij geeft het terug.
‘Nu, ruim een halve eeuw later, blijkt het omkoopgeld van het bestuur van BVV niet eens en ten volle voor BVV bedoeld te zijn geweest’, zegt de oud-journalist Jan D. Swart (Haagsche Courant). ‘Twee van de vier omkopers misbruikten Landman om privé te kunnen cashen. Er waren veel meer dukaten in omloop dan de keeper buiten zijn gezichtsveld, op de mat van zijn woning aangeboden kreeg. Grote kans dat de KNVB ook van die constructie niets heeft geweten. De notulen van de verhoren zijn vernietigd. Wanneer? Niemand die het weet. Ook zoiets raars.’
‘Matchfixing’, zegt Swart, ‘is een actueel onderwerp in de voetbalsport, tegenwoordig zelfs nationaal. Vrijwel alle publicaties over nieuwe affaires eindigen met de herinnering dat in de geschiedenis van het Nederlands profvoetbal één keer een doelman zich hieraan heeft schuldig gemaakt, nota bene de keeper van Oranje: Wim Landman. Achteraf blijkt hij het slachtoffer van een plan dat wordt beraamd aan de bar van café De Kiek, het dorstige BVV-kerkje aan het kleinste pleintje van de Hertogstad.
Het boek van Jan D. Swart “Het drama Wim Landman – Oranje doelman slachtoffer van matchfixing” verschijnt op 12 maart als (forse) paperback bij Uitgeverij VI boeken en gaat in de winkel € 19,95 kosten. U zult het in elk geval bij alle betere boekhandels kunnen vinden. In Den Haag ondermeer verkrijgbaar bij boekhandel Paagman en Van Stockum.
