Toen mijn persoontje in april 1967 – als 10-jarige – voor het eerst een officiële voetbalwedstrijd bij de pupillen mocht voetballen besefte ik als jong ventje absoluut nog niet dat er voor alles binnen het voetbal ooit een eerste keer moet zijn geweest of zal zijn. Wanneer het pupillenvoetbal – voor 10 tot 12 jarigen – geactiveerd werd was vervolgens de eerste vraag – dat was dus in 1950.
Voor alles is een eerste keer, ook binnen ons Haagse voetbal, reden temeer om een poging te wagen – daar waar mogelijk – e.e.a. in chronologische tijdvolgorde in kaart te brengen. Natuurlijk ben ik er me ervan bewust dat een veelheid aan feiten zal ontbreken – desondanks ga ik het gewoon proberen en laat ik het aan u om verdere informatie toe te voegen.
Uiteraard zult u allen bekend zijn met het feit dat het in 1883 HVV onze eerste vertegenwoordiger op de Haagse voetbalvelden was. De vraag in deze is tegen wie en op welk terrein speelde men de eerste wedstrijd? Tegen wie was dus gewoonweg moeilijk te achterhalen – echter het kan zomaar het Haarlemse HFC of RAP uit Amsterdam zijn geweest – ik ben er echter niet geheel zeker van. Het betrof de oertijd van het Nederlandse voetbal – het Malieveld was in Den Haag het centrale toneel van het nieuwe spel. In 1891 kon HVV haar eerste van in totaal tien landskampioenschappen nog in de luwte van het Malieveld vieren. Een sportpark met een kantine, tribunes en kleedkamers was het Malieveld absoluut niet.
De columns van Rini Toet worden mede mogelijk gemaakt door BeDe Kamerverhuur
In cafés werd er omgekleed, een drankje werd bij een limonadeverkoper aan de rand van het veld gedaan. Feitelijk was het Malieveld destijds absoluut niet ingericht voor topsportprestaties, desondanks werden er zelfs wedstrijden op landelijk niveau gespeeld. De mannen van HVV haalden voorafgaande aan een wedstrijd uit een zogenaamde consumptietent het aangekochte materiaal: doelpalen en vooral veel wit lint, dat niet alleen de belijning van het veld vormde maar ook de zogenaamde bovenlat – latje trappen was er destijds dus niet bij. Dit met alle gevolgen van dien: hulpvaardige supporters bogen de paal bij gevaarlijke verre schoten onsportief naar binnen zodat het lint iets lager kwam te hangen – het doel smaller werd – een eventueel doelpunt met een beetje geluk kon worden voorkomen. De afmetingen van 2.44 bij 7.32 meter konden op deze wijze zomaar met tien centimeter worden teruggebracht. Overigens vaag ik me af of die hulpvaardige supporters de palen bij een schot op het doel van de tegenstander naar buiten oprekten – ik zie het voor me – bij dit oprekken werd het doel dus breder dan 7.32 meter. Rond 1890 besloot men aan dit soort latent aanwezige praktijken een einde te maken – er werden geheel uit balken en latten bestaande – verplaatsbare – doelen gefabriceerd. Het was in die tijd in ieder geval wel zo dat op de dag voor de wedstrijd bestuursleden, supporters en spelers van de thuisclub het beste stuk Malieveldgebied uitzochten teneinde er een veld op uit te zetten. Zo kon het afgebakende veld als het ware wekelijks worden verplaatst. Dit alles was bepaald geen sinecure, want de kudde schapen die het veld in het dagelijks leven bevolkte, moest als het ware wekelijks van het terrein worden verjaagd waarna het veld ook nog eens moest worden gereinigd – enigszins te vergelijken met het heden ten dage noodzakelijk reinigen van voetbalvelden waarop ganzen dagen aaneen de boel hebben vervuild. Aangezien ik dus onbekend ben met wie tegen HVV in 1883 of 1884 haar eerste wedstrijden speelde is het wellicht handiger in te zoomen op de eerste echte officiële Haagse voetbalderby die ooit is gespeeld – het betreft de wedstrijd tegen het in 1893 opgerichte HBS. Dat beide voetbalverenigingen in de eerste jaren van hun bestaan op het Malieveld speelden moge duidelijk zijn, er waren nog geen andere Haagse ‘voetbalterreinen’ beschikbaar. Die eerste derby werd dus tijdens het seizoen 1896/1897 gespeeld. HBS was net gepromoveerd en speelde eindelijk op het hoogste nationale voetbalniveau – destijds de eerste klasse – de kraaien wisten deze wedstrijd winnend (1 – 0) af te sluiten.
Dat in 1889 de Nationale Voetbal Bond – NVB – (vanaf 1929 KNVB – Koninklijk) werd opgericht was logisch, immers landelijk gezien was er tot op dat moment onvoldoende sprake van structuur in ons vaderlandse voetballandschap – er was duidelijk behoefte aan centrale aansturing, echter het werd al snel duidelijk dat er vanuit dit orgaan onvoldoende aandacht aan lager spelende elftallen werd besteed. Vandaar dat in 1894 de HVB (de Haagse Voetbal Bond) – hetzelfde jaar dat de eerste officieuze interlandwedstrijd werd gespeeld en HVV-er v.d. Bosch als eerste speler uit Den Haag onze nationale trost mocht vertegenwoordigen – werd opgericht zodat men zich meer om de lager spelende voetballers kon bekommeren. Bij de oprichting van de HVB streefde men er – tot groot ongenoegen van de NVB bestuurders – naar om baas in eigen gebied te blijven. Pas in 1907 erkende de NVB de plaatselijke bonden zoals de HVB – ook hieruit blijkt dat de (K)NVB op bepaalde gebieden redelijk stug en kortzichtig kan zijn. Maar goed de grondleggers van de HVB hebben goed werk afgeleverd. Dat dit in 1908/1909 resulteerde in door de NVB erkende HVB-poules wil niet zeggen dat dit daadwerkelijk de eerste HVB-indelingen betrof. Immers HBS promoveerde in 1895 als eerste club vanuit de HVB naar de NVB.
Zie bovenstaand plaatje – laat ik nu heel lang gedacht hebben dat DVV een Delftse en RVV een Rijswijkse voetbalvereniging zouden zijn – ik had het dus fout. De afkorting DVV stond destijds voor Duinoordsche Voetbal Vereniging en RVV voor Rooms Katholieke Rustenburgse Voetbal Vereniging.
De eerste voetbalvereniging met een eigen voetballocatie betrof HVV dat in 1898 de huidige locatie – de Diepput – in gebruik nam. Eigenlijk was HVV op een veelheid aan Haagse alsmede nationale voetbalfeiten Haantje de voorste. – men liep qua innovatie alsmede op sportief gebied overduidelijk voorop. Naast het eerste kampioenschap van Nederland in 1891 was men in 1901 de eerste Haagse winnaar van het Zilveren Bal toernooi, in 1904 beschikte men over de eerste fulltime oefenmeester uit Engeland, in 1906 werd het eerste Haagse voetbalclubhuis (en cricket) op het Diepput complex geopend, in 1907 werd de eerste HVV-voetbaltribune opgeleverd, in 1914 was men de eerste voetbalvereniging van Nederland die voor de tiende keer de nationale kampioensschaal in ontvangst mocht nemen, in 1947 werd men officieel eigenaar van de Diepput en was men hiermee de eerste Haagse voetbalvereniging die het beheer van het sportcomplex geheel in eigen handen had. Jaren later volgde GDS – nu sv Erasmus. In 1978 kreeg men het predicaat Koninklijk, in 1981 won men voor de negende keer het Zilveren Bal toernooi en is hiermee uiteindelijk de meest succesvolle winnaar in de geschiedenis en is men voor eeuwig Feyenoord en Sparta (beiden 8 keer winnaar) voorgebleven. Een logisch denkend voetballiefhebber zou zomaar kunnen concluderen dat HVV de eerste nationale bekerwinnaar zou zijn, echter niets blijkt minder waar. In 1901 vierde HBS de Haagse winst van de nationale voetbalbeker, tegenwoordig de KNVB-beker, destijds de Holdertbeker genoemd.
De eerste officiële interland van ons nationale voetbalelftal – met Lutjens van HBS, De Neve van HBS, Beeuwkes van Quick, Sol van HVV, Kessler van HVV en Gleenewinkel Kamperdijk van HBS – werd in 1905 gespeeld. Hieruit blijkt duidelijk dat Den Haag in die jaren de meeste voetballers aan het Oranje leverde. 1905 is tevens het jaar dat er voor de eerste keer een HVB-elftal werd samengesteld. De HVB-selectie verloor destijds met 6-4 van HBS 2 dat in de NVB speelde.
Wist u dat in 1898 de eerste Haagse Consuls werden aangesteld, dat in 1902 de eerste Sportkroniek met o.a. informatie over het Haagse voetbal verscheen, dat in 1907 de eerste Haagse schoolvoetbalwedstrijden werden gespeeld, dat in 1908 de eerste voetballer – de heer Post – bij Chelsea als beroepsvoetballer zijn centen verdiende, dat tijdens het seizoen 1909/1910 het duizendste HVB-lid bij de Haagse Voetbal Bond werd ingeschreven – destijds een unicum, dat in 1910 HBS haar eerste wedstrijd op Houtrust speelde, dat VCS in 1912 de eerste HVB-beker won, dat in 1920 de eerste Haagse juniorwedstrijden – destijds adspiranten genoemd – in competitieverband werden georganiseerd en aan het eind van het seizoen uiteindelijk zes adspiranten-poules hun competitie konden afsluiten, dat de volgende voetbalverenigingen zich in eerste instantie hadden ingeschreven: HBS (4 elftallen), ADO (1 elftal), HDV (1 elftal), Zorgvliet (1 elftal), Quick (3 elftallen), BMT (2 elftallen), HVV (3 elftallen), Zwart Wit (1 elftal), SDO (3 elftallen) en Animo (1 elftal) – niet veel later schreven tevens Graaf Willem II en SVC hun adspiranten in – in de zomer van 1920 volgden VDS en RVC. In Delft speelde men inmiddels – buiten de KNVB om – een informele competitie voor jongens van 12 tot 17 jaar, dat in 1921 – onder de vleugels van de HVB – de Kantoor en Veteranen Bond (KEVEA) opdook, dat in 1925 de eerste wedstrijden in het Zuiderpark werden gespeeld, dat dit in 1938 op het huidige Ockenburgh van toepassing was, dat in 1926 het Bondsbureau aan de Suezkade 141 officieel werd geopend – eerder betrof dit bescheiden bondsbureaus in de Kepplerstraat en aan de Regentesselaan, dat in 1927 het eerste Haagse bureau voor Medische Sportkeuring werd geactiveerd, dat in 1928 de Zaterdagcompetitie eindelijk – na veel gedoe – van start kon gaan, dat in 1931 de eerste permanente lichtinstallatie van Europa op het complex van VUC aan de Schenkkade in gebruik werd genomen, dat de Haagse Scheidsrechtersvereniging (HSV) in 1932 werd opgericht, dat in 1933 een vernietigende HBS-tribunebrand uitbrak, dat in 1935 een Zuiderparktoernooi met deelname van het HVB-elftal, het Zaterdagelftal, het bedrijfselftal en het Zuiderparkelftal werd georganiseerd, dat in 1935 – op beide kerstdagen – een voetbaltoernooi op de Laakkwartier-velden aan de Fruitweg werd gespeeld en dat aan dit toernooi de eerste elftallen van Quick, DHC, ADO, VUC, HBS, VIOS, Terlaak, SVC, Scheveningen en Laakkwartier deelnamen, dat in 1938 de eerste wedstrijden om de Scheveningse Haringserie werden gespeeld, dat de eerste twee elftallen van HTSV in 1946 in twee competities – de HVB alsmede de Tram- en Spoorwegcompetitie – speelde, dat ook dit redelijk uniek is/was, dat ADO in 1949 begon met het jaarlijkse terugkerende ADO-jeugdtoernooi, dat in 1950 voor het eerst speciale identificatiebewijzen voor onze voetballers werden geactiveerd, dat omstreeks 1950 op het eerste elektronische scorebord bij VUC de stand kon worden bijgehouden, dat in 1950 de zogenaamde korte corner en de pupillenlatten in het nieuwe pupillenvoetbal werden geïntroduceerd, dat vanaf 1953 op het Laakkwartier-terrein om de door de Ooievaars georganiseerde toernooi om de Harry den Hartog beker werd gestreden, dat in 1954 het betaalde voetbal in Nederland werd geformaliseerd, dat er voorafgaande aan deze formalisatie volgens de KNVB gedurende enkele maanden sprake was van een illegale profvoetbalorganisatie, dat dit de NBVB (Nederlands Beroepsvoetbal Bond betrof, dat de eerste testwedstrijd in de NBVB werd gespeeld tussen de elftallen van Fortuna’54 en profclub Den Haag – 3-2 voor de Limburgers, dat deze wedstrijd op 12 september 1954 op ‘Duinhorst’ aan de Buurtweg werd gespeeld – het sportpark dat later kampeerterrein werd en waar de caravans nog steeds in de grond – verankerd staan, dat VIOS vanaf 1956 op het nieuwe sportpark Escamp II kwam te spelen, dat in 1957 Spoorwijk, BMT en VCS naar Escamp – in 1958 gevolgd door LenS – verhuisden, dat Spoorwijk in augustus 1957 naar Escamp I verhuisde – het terrein waarop Wanica Star nog steeds gebruik maakt van de oude Spoorwijk-opstal en waarvan de kantine inmiddels twee keer deels door brand is verwoest, dat in 1957 de KNVB-toto werd geïntroduceerd en dat dit in 1974 met de lotto werd uitgebreid – dat hiermee tevens via illegale toto en lotto in o.a. Den Haag veel geld is witgewassen, dat vanaf 1959 veel mensen van Indische afkomst namens NIVO in de Haagse Voetbal Bond hun wedstrijden afwerkten, dat in 1961 door voetbalvereniging Arentsburg het dovenvoetbal in Den Haag werd geactiveerd, dat Toofan in 1962 de eerste voetbalvereniging van Surinaamse afkomst was die in Den Haag in competitieverband verscheen, dat in 1962 het eerste Zwaluwentoernooi in de afdeling Den Haag werd gespeeld, dat in 1967 de HVB-hoofdklasse werd geactiveerd, dat in 1968 het welpenvoetbal voor 8 en 9 jarigen van de grond kwam, dat ADO in 1968 eindelijk als eerste Haagse BVO – na de introductie van het betaalde voetbal in Nederland in 1954 – de bekerfinale tegen Ajax met 2-1 winnend wist af te sluiten, dat in 1968 bij het Delftse DHL een Sauna in het kleedkamergebouw werd geopend, dat GDCPH vanaf 1969 met veel Portugese voetballiefhebbers de strijd binnen in de onderafdeling aanging, dat in 1970 de eerste Voetbal West editie verscheen, dat in 1970 het zaalvoetbal in competitieverband werd geformaliseerd, dat aan het eind van het seizoen 1971/1972 het VIOS-jeugdtoernooi voor de eerste keer werd georganiseerd, dat in 1972 na een lange weg van KNVB-bureaucratie met damesvoetbal werd aangevangen, dat in 1974 de KNVB-hoofdklasse voor amateurs werd geïntroduceerd, dat grootmachten RVC en VUC elkaar in 1974/1975 in deze afdeling bestreden, dat VUC in 1978 als eerste Haagse vertegenwoordiger deelnam aan het NK voor zondagamateurs – dan men helaas geen kampioen van Nederland werd, dat eind jaren zeventig het door de HVB ondersteunde werklozenvoetbal op doordeweekse middagen werd ondersteund, dat in 1977/1978 het miniwelpenvoetbal voor 6 en 7 jarigen werd opgestart, dat in 1978/1979 het strafbankje voor A-junioren en een jaar later voor B, C en D-junioren ervoor zorgde dat spelers die zich misdroegen een aantal minuten plaats op de strafbank mochten nemen, dat bij ESC – in 1979 – de eerste vloerverwarming in onze regio werd aangelegd, dat de eerste HC-Cup in 1980 door HS Texas DHB werd gewonnen, dat in 1981 het afdelingsbureau aan de IJzerwerf in gebruik werd genomen, dat in 1981 het dameselftal van Celeritas als eerste Haagse voetbalvereniging de nationale voetbalbeker wist te veroveren, dat vanaf 1 juli 1982 shirtsponsoring bij de amateurs door de KNVB werd goedgekeurd, dat in 1982 na een slechte reeks aan wedstrijden de hoofdtribune van ADO in de nacht na de wedstrijd in de fik werd gestoken, dat in 1982 tussen de velden van GONA en HMSH het eerste voetbalkunstgrasveld van Nederland werd aangelegd, dat op 4 en 5 december 1982 de Haagse scheidsrechters i.v.m. aanhoudende wanordelijkheden op de Haagse velden besloten te staken, dat de Haagse zaal herenselectie in 1983 kampioen van Nederland werd, dat DHC in 1983 de Nederlands zondagamateurtitel wist te veroveren, dat Wippolder in 1983 Nederlands kampioen van het zondag-Afdelingsvoetbal wist te worden, dat vanaf 1984 het G-voetbal opkwam, dat met ingang van 1984 de Oude Haagse Glorie een veelheid aan toernooien en erewedstrijden heeft gespeeld, dat die Oude Haagse Glorie bestond uit Haagse voetbaliconen van weleer, dat vanaf 1986 periodekampioenschappen voor standaardelftallen in de afdeling Den Haag extra kansen op promotie boden, dat het HVB-elftal in 1987 kampioen van Nederland werd, dat de Haagse Sarina Wiegman – als jong meisje begonnen bij ESDO – in 1987 haar eerste van 104 Interlandwedstrijden voor het Nederlands Dameselftal speelde, dat in 1989 de Haagse Ooievaarspas werd geïntroduceerd, dat in 1992 rugnummers voor HVB-standaardelftallen verplicht werden gesteld, dat in 1992 gele en rode kaarten in het amateurvoetbal werden geïntroduceerd, dat vanaf 1992 bewuste terugspeelballen niet meer door de keeper met de hand mochten worden aangeraakt, dat in 1993 de eerste Haagse Marokkanen Club werd opgericht, dat de HVB in 1994 honderd jaar bestond en in 1996 werd opgeheven, dat svv Scheveningen in 1996 algemeen kampioen van Nederland wist te worden, dat vanaf 2007 ADO-dames in de nieuwe eredivisie voor vrouwen kon deelnemen, dat eind 2007 de website van de Haags voetbalhistorie online ging, dat in 2010 het eerste toernooi van de Haagse voetbalhistorie bij vv Haagse Hout werd gespeeld, dat het Haagse walking football na 2015 enorme belangstelling geniet, dat vanaf 2015 bij DUNO mensen van Domes Nostra en Nolens Haghe (In Domes Nostra wonen mensen met het syndroom van Korsakov) wekelijks konden trainen, dat sinds de KNVB, de KNHB en KLTB in 2018 sport breed het initiatief namen om verenigingen te verduurzamen voetbalvereniging W.I.K. als eerste Haagse voetbalclub in 2023 tot meest ‘groene club’ werd uitgeroepen, dat sinds 2020 sprake is van o.a. O23 en O21-competities, dat met ingang van het seizoen 2024/2025 JO18 en JO19 elftallen zijn samengevoegd en JO18 gemakshalve werd opgeheven.
Nu bijna zestig jaar na mijn eerste voetbalwedstrijd speel ik – tezamen met een aantal ooit in de jaren zestig met voetbal begonnen voetbalgiganten – drie ochtenden per week walking football – een van de laatste vernieuwingen binnen onze rijke voetbalhistorie. Weet u nog wanneer u uw eerste voetbalwedstrijd speelde, tegen wie, waar en hoe heeft u dit destijds ervaren?
Rini Toet
14-03-2025
